Je hebt ze vast wel eens op televisie gezien, de superslimme hoogbegaafde nerds. Onhandige, te-grote-brildragende, eigenaardige wezens die niet op de hoogte lijken van de laatste mode. Hoogbegaafde personages, genieën, met een enorme en complexe woordenschat, maar sociaal incompetent en zichtbaar anders dan de rest. We lachen om hun gestuntel, we verwonderen ons over hun bezigheden, en we vinden ze eigenlijk ook wel een beetje sneu.
Maar we komen ze bijna nooit tegen in ons dagelijks leven…
…of toch wel?
Statistisch gezien, nee, er zijn in onze omgeving niet heel veel hoogbegaafden die al struikelend over hun eigen benen met de bril op het puntje van de neus, ingewikkelde boeken verzamelen in de bibliotheek. Maar hoogbegaafde kinderen bestaan wel, meestal onherkenbaar en goed gecamoufleerd. Ze geven hun positie niet met waarschuwingslichtjes weer en dragen niet de brillen die je van ze verwacht. Ze hebben zich aangepast en hebben een menselijke vorm aangenomen om minder op te vallen in hun omgeving.
Hoogbegaafde kinderen zien eruit als normale kinderen, ja echt. Ze dragen broeken met scheuren, bomberjacks en sneakers en ze hebben (normaal gesproken) geen schaaksets bij zich, dus het is praktisch onmogelijk om ze in één oogopslag te herkennen. Het is echt heel moeilijk om hoogbegaafde kinderen te spotten, dus het spreekt voor zich dat het nog moeilijker is om te weten wat je het beste kunt doen wanneer je op een exemplaar stuit. Dat is waar deze kleine, maar nuttige handleiding van pas komt.
Dus, WAT moet je doen wanneer je een hoogbegaafd kind ontmoet?
BEWEEG NIET. Ze zien je niet wanneer je je niet verroert.
Grapje.
ZEG HOI. Een van de redenen dat hun menselijke camouflage zo effectief is, is dat hoogbegaafden werkelijk menselijk zijn. Het zijn zelfs mensen. Het zijn geen supermensen, ze zijn niet psychisch gestoord of aangeboren arrogant. Het zijn mensen. Ze hebben vrienden, ze maken fouten en hebben gebreken. Net als anderen. Ze zullen je niet negeren wanneer je een gesprek start zonder een citaat van Stephen Hawking, dus zeg gewoon HOI.
GA ZE NIET TESTEN. Serieus. Wanneer je weet dat een kind hoogbegaafd is, hoeft het zich niet te bewijzen. Het zijn geen eindeloze kennisbronnen en ze weten niet alles. Hoogbegaafdheid heeft meer te maken met HOE een brein werkt en niet WAT een brein allemaal weet. Deze hersenen kunnen een enorme hoeveelheid stof aan, hoewel het meestal helemaal niet is wat jij denkt te moeten vragen. Begin een gesprek, test ze niet. Deze kinderen zijn niks nieuws, niet bovenaards en ze zijn er niet voor jouw entertainment of jouw toetsen. Laat ze gewoon kind zijn. Maak kennis met wie ze zijn in plaats van aftasten wat ze allemaal weten.
VOEL JE ONMIDDELLIJK BEDREIGD DOOR HUN HOOGBEGAAFDHEID. Ook een grapje, hoewel dit een algemene reactie schijnt te zijn. Hoogbegaafdheid herkennen bij een kind wil niet zeggen dat je bij een ander de mogelijkheden en talenten ontkent. Hoogbegaafdheid is een categorie, soms zelfs een diagnose. Het heeft te maken met een IQ-score, een a-synchrone ontwikkeling, geen competitie en geen elitairisme. De intellectueel begaafde kinderen zijn niet van het agressieve soort, dus er is geen noodzaak om jezelf of je kinderen te verdedigen bij een ontmoeting.
WANNEER JE EEN HOOGBEGAAFD KIND ONTMOET, VERWACHT DAN NIET DAT DEZE ZICH GEDRAAGT ALS EEN ANDER “TYPISCH” HOOGBEGAAFD KIND DAT JE KENT. De categorie hoogbegaafden is klein en heeft als gemeenschappelijk kenmerk dat hun intelligentie ver verwijderd is van de “norm”. Ze zijn anders dan anderen. Er zijn karaktereigenschappen die als typisch benoemd kunnen worden, maar onthoud dat je te maken hebt met een a-typische groep. Ze verplaatsen zich niet in groepen en hebben geen geheime handdruk. Ze worstelen. Ze kunnen leerproblemen hebben, stemmings- of persoonlijkheidsstoornissen, sensorische problemen, fysieke handicaps, of niks van dit alles. Sommige hoogbegaafde kinderen doen het prima in het leven en anderen voeren interne gevechten. Er zijn hoogbegaafde kinderen die alleen tienen halen, anderen blijven zitten. Sommige houden van musea en anderen worden overweldigd door angst dat ze het niet kunnen verdragen één te bezoeken. Hoogbegaafdheid is niet stereotiep, dus laat je verrassen door de persoon die je tegenkomt.
ZEG ONDER GEEN ENKELE OMSTANDIGHEID: “ELK KIND IS BEGAAFD”. Dit zal door de ouder van het hoogbegaafde kind worden geïnterpreteerd als een teken van agressie. Ja, elk kind is gaaf, en ja, alle kinderen hebben talenten, maar nee, niet elk kind is begaafd. Dit zou verwant zijn aan zeggen dat elk kind dyslectisch is, elk kind een diabeet, elk kind lang. Hoogbegaafdheid is een label gebaseerd op het IQ en hoe vaak het voorkomt ten opzichte van de norm. Het is een kwantificeerbare afwijking, een meetbaar verschil, en niet per definitie op iedereen van toepassing. Hoogbegaafdheid van een kind erkennen is niet een belediging voor je eigen kroost. Hoogbegaafdheid maakt een kind niet beter of slechter dan het kind dat ernaast zit. Het zegt alleen iets over hoe hun brein werkt en het is wie ze zijn.
En om eerlijk te zijn, hoogbegaafden zijn één van de meest onderbediende populaties in de scholen, die vaak “slim genoeg” worden geacht om zichzelf te redden zodat ze met een boek en een high five van de leerkracht in een hoekje worden gestuurd. Veel succes met zelfstandig werken. Hoogbegaafde ouders zijn moe om de clichés en elitaire gevoelens te weerleggen en neem het ze niet kwalijk wanneer ze na de zoveelste poging, wel eens snibbig kunnen reageren.
BEHANDEL ZE NORMAAL. Ja echt. Hoogbegaafde kinderen zijn, in werkelijkheid, kinderen. Ze zijn geinteresseerd in dingen als Fortnite, prinsessen, scheten en snoep. Ze zijn ook geinteresseerd in natuurkunde, coderen, kunst, literatuur, architectuur, paleontologie en/of ruimtevaart. Ze zijn misschien geen typische kinderen, toch zijn het kinderen. Ook een “vreemde” eend is een eend en waggelt op dezelfde manier. Ook al heeft het brein de capaciteit van een volwassene, dat wil niet zeggen dat ze weten hoe ze hiermee moeten omgaan en hoe ze het moeten gebruiken. Stel je eens voor: je krijgt, voor het behalen van je rijbewijs, de nieuwste Tesla. Een dure, krachtige, snelle auto met allerlei handige technische snufjes. Je zult hoge ogen gooien, maar… jij als onervaren chauffeur hebt nog geen idee hoe je het maximale uit deze auto kunt halen. Maakt niet uit hoe geweldig, cool en vet jouw auto is, je bent nog steeds een beginnend chauffeur zonder ervaring. Deze kinderen zitten in hetzelfde schuitje, zoveel “power” maar nog te weinig capaciteit om er optimaal gebruik van te maken. Laat ze gewoon kind zijn. Spot niet met ze wanneer ze er een zooitje van maken of haal niet je neus op wanneer ze scheetgeluiden maken met hun oksels. Moeilijkheden met het strikken van schoenveters of met het reguleren van emoties maakt hen geen huichelaars, het maakt hen kind.
VOEL JE NIET BEDREIGD. Ik kan dit niet genoeg benadrukken. Hoewel ze niet als volgzaam bekend staan, het zijn ook geen roofdieren. De manier waarop de hersencellen van hoogbegaafden zijn verbonden, betekent dat emoties en sensaties anders worden ervaren, namelijk intenser. Whoa. Iets is niet teleurstellend, nee, dat is rampzalig. Ze zijn niet blij, nee, ze zijn uitbundig! Deze kinderen zijn intens, maar ze zijn niet gevaarlijk. Ze zijn er niet op uit om jou of je kind neer te halen. Ze zijn wat ze zijn. En wanneer een kind een volwassene onzeker maakt, dan is het de volwassene die meer zelfonderzoek nodig heeft. Ik zeg het nog een keer: het zijn kinderen. Geen gevaren. Je hoeft ze niet van een voetstuk af te slaan. Wat zij zijn is niet representatief voor wat jij of wat jouw kind niet is, het is alleen hoe zij inelkaar steken.
ANDERS ZIJN IS GEEN KWAAL OF ZIEKTE. Ja, er is een aantal hoogbegaafden dat dubbel bijzonder is, dat naast hun hoogbegaafdheid ook een leerprobleem, een stemmingsstoornis of iets dergelijks heeft. Iemand kan een IQ van 170 hebben en tegelijkertijd dyslectisch, hyperactief, autistisch of incontinent zijn. Hoogbegaafden zijn niet immuun voor storingen in het brein. Maar ze hebben ook niet allemaal te maken met aanvullende diagnoses. Er is mij meerdere keren gevraagd: “Wat is er aan de hand met jouw kind?” Los van uw grofheid, niet veel. Mijn kind is eigenzinnig en heeft zijn struggles met bepaalde taken of situaties die ondraaglijk zijn voor hem maar dat betekent niet wat jij denkt. Niet alle hoogbegaafde mensen zijn autistisch. Ze zijn er, natuurlijk, maar niet alle. Het zou de autisten onder ons een enorm slechte dienst bewijzen door er vanuit te gaan dat anders zijn gelijk is aan autisme of autisme gelijkstaat aan eigenzinnigheid. Je kunt niet alles op een hoop gooien waar je niks mee hebt en het autisme noemen. Voor elke keer dat ik ben gevraagd wat er mis is met mijn kind, was dat in minstens de helft van de gevallen met de vraag of het wel getest is op autisme. Yeah. Als je geinteresseerd in of bezorgd bent over autisme, verdiep je dan alsjeblieft in de enorme hoeveelheid informatiebronnen die beschikbaar zijn. Als je meer wilt weten over en begrijpen wat een ander persoon anders maakt, vraag het. Wanneer een kind gediagnosticeerd is, dan is dat een zaak van de familie en niet iets waar jij wat over te zeggen hebt. Baseer je niet op vooroordelen. Leer iemand kennen zoals diegene is en vergeet labels.
ZET EEN HOOGBEGAAFD KIND NIET IN DE SCHIJNWERPERS WANNEER HET ZICH NIET IN EEN BESCHERMDE OMGEVING BEVINDT. Weet je nog? Het zijn kinderen, niks nieuws.
Ik hoop dat deze handleiding je helpt wanneer je een loslopend hoogbegaafd kind tegenkomt. Onthoud dat alle mensen mensen zijn en alle kinderen kinderen, en dat iedereen gelijkwaardig zou moeten worden behandeld. De hoogbegaafde kinderen die buiten de groep vallen, zijn niet gevaarlijk voor je, dus geef jezelf de kans om ze in hun natuurlijke omgeving te leren kennen – hun kindertijd. Omarm hun creativiteit en hun vermogen om buiten de kaders te denken. Erken hun intense emoties en, ook al schieten ze van de een in de andere, laat je verrassen door hun verandering, invoelend vermogen en passie. Geniet van hun humor, hun sarcasme, de taal die hun leeftijd ver vooruit is. Het is oké om te lachen wanneer er één een onhandige actie uitvoert, dat gebeurt elk kind. Maar waardeer ze omdat ze zo prachtig, uniek en getalenteerd zijn. Wees onbevooroordeeld wanneer je ze ontmoet, ze zijn verrassend leuk.
(vrije bewerking door AUKJE DIJKSTRA – naar een artikel van Jen, “What to do if you meet a gifted kid in the wild”, www.thisundeservedlife.com)
